Zoetstoffen: slim alternatief of schijnveiligheid?
Steeds meer mensen kiezen voor lightproducten, zero-dranken en suikervrije snacks. De belofte is verleidelijk: genieten van zoet zonder schuldgevoel. Maar hoe veilig zijn die kunstmatige en natuurlijke zoetstoffen eigenlijk? En helpen ze écht bij een gezonde leefstijl? In dit artikel lees je wat de wetenschap daarover zegt.
Wat zijn zoetstoffen precies?
Zoetstoffen zijn stoffen die een zoete smaak geven zonder (veel) calorieën te leveren. Ze vervangen suiker in producten zoals frisdrank, yoghurt, sportdranken en kauwgom.
Er bestaan grofweg twee soorten:
1. Intensieve of niet-voedende zoetstoffen
Ook wel high-intensity sweeteners genoemd. Ze zijn tot honderden keren zoeter dan suiker en leveren nauwelijks energie. Voorbeelden: aspartaam, sucralose, acesulfaam-K, en steviolglycosiden (uit stevia).
2. Polyolen (suikeralcoholen)
Zoals xylitol, erythritol en maltitol. Ze bevatten wel wat calorieën, maar minder dan suiker, en hebben een minder sterke invloed op de bloedsuikerspiegel.
Belangrijk om te weten: intrinsieke suikers (zoals de natuurlijke suikers in fruit en melk) zijn géén zoetstoffen. Ze komen van nature voor in voeding.
Hoe bepaalt men of ze veilig zijn?
Voor elke zoetstof die in Europa wordt toegestaan, voert de EFSA (European Food Safety Authority) een uitgebreide veiligheidsbeoordeling uit. Hierbij kijkt men naar toxicologische studies en stelt men een ADI vast: de Acceptable Daily Intake.
Dat is de hoeveelheid die iemand levenslang dagelijks kan innemen zonder risico voor de gezondheid.
Enkele voorbeelden:
-
Aspartaam: 40 mg per kg lichaamsgewicht per dag
-
Acesulfaam-K: 15 mg/kg per dag
-
Steviolglycosiden: 4 mg/kg per dag (uitgedrukt als steviol-equivalent)
Wie binnen deze grenzen blijft, loopt volgens de huidige kennis geen gevaar.
Wat zegt de wetenschap over de gezondheidseffecten?
De onderzoeksresultaten zijn genuanceerd. Laten we ze in twee delen bekijken.
Mogelijke voordelen
-
Zoetstoffen kunnen helpen om de inname van suiker en calorieën te verminderen, vooral bij mensen die frisdrank vervangen door een light-variant.
-
Ze hebben nauwelijks invloed op de bloedsuikerspiegel, wat gunstig kan zijn bij diabetes.
-
In kortdurende studies ondersteunen ze soms gewichtsverlies als onderdeel van een energiebeperkt dieet.
Maar er zijn ook kanttekeningen
-
Observationele studies tonen verbanden tussen een hoge consumptie van kunstmatig gezoete dranken en een verhoogd risico op obesitas, hart- en vaatziekten en type 2-diabetes.
Dat betekent echter niet dat zoetstoffen dit veroorzaken; het kan ook zijn dat mensen die al ongezonder leven, vaker voor deze producten kiezen. -
Er zijn aanwijzingen dat sommige zoetstoffen het darmmicrobioom kunnen beïnvloeden. Of dat bij mensen daadwerkelijk leidt tot negatieve gezondheidseffecten, is nog niet bewezen.
-
Bij hoge verhitting van sucralose (boven 120 °C) kunnen ongewenste afbraakproducten ontstaan. Daarom wordt afgeraden om sucralose te gebruiken bij bakken of grillen.
Wat zegt de WHO hierover?
In 2023 publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een advies om niet-suikerzoetstoffen niet actief te gebruiken als hulpmiddel voor gewichtsbeheersing.
De reden: het bewijs op lange termijn is onzeker, en de mogelijke voordelen op korte termijn lijken beperkt. Dat betekent niet dat zoetstoffen onveilig zijn, maar dat ze geen structurele oplossing bieden voor een ongezonde leefstijl of een hoge suikerinname.
Zoetstoffen in perspectief
Een paar praktische richtlijnen:
-
Gebruik ze bewust. Zie zoetstoffen als hulpmiddel, niet als vrijbrief om veel zoet te eten of drinken.
-
Blijf onder de ADI. Dat is in de praktijk niet moeilijk, tenzij je grote hoeveelheden light-producten gebruikt.
-
Kies voor variatie. Combineer zoetstoffen niet massaal, maar wissel af of gebruik natuurlijke varianten zoals stevia.
-
Let op je smaakontwikkeling. Minder zoet eten helpt je smaakpapillen resetten; daardoor geniet je meer van natuurlijke smaken.
-
Bouw een gezond eetpatroon op. Onbewerkte voeding, groente, fruit, volkorenproducten en gezonde vetten blijven de basis.
Zoetstoffen zijn veilig binnen de wettelijke grenzen en kunnen helpen om de suikerinname te beperken. Tegelijkertijd is het goed te beseffen dat ze geen wondermiddel zijn. Een gezonde leefstijl draait niet om het vermijden van één ingrediënt, maar om het ontwikkelen van evenwichtige eetgewoonten, beweging en bewust genieten.
Zoetstoffen: slim alternatief of schijnveiligheid? Meer lezen »
